ملحقات شمايل پيامبر صلّى اللَّه عليه و آله
دوشنبه ۳۰ دى ۱۳۹۲ امام صادق عليه السّلام در خطبهاى كه در باره احوال و صفات رسول اكرم صلّى اللَّه عليه و آله و ائمّه اطهار عليهم السّلام بيان كرده، فرمود: بزرگى گناه و اعمال زشت مردم مانع پروردگار ما- به خاطر بردبارى و آرامش و مهربانى وى- نشد از اينكه محبوبترين و گرامىترين پيامبرانش «محمّد بن عبد اللَّه صلّى اللَّه عليه و آله» را براى آنان انتخاب كند، پيامبرى كه مولدش در حومه عزت بود و ريشه در دودمان كرم داشت، حسبش نقصى نداشت،
ملحقات شمايل پيامبر صلّى اللَّه عليه و آله
(2) 425) جابر بن عبد اللَّه انصارى گويد: به رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله عرضه داشتم: اول چيزى كه خداوند آفريد چه بود؟ فرمود: نور پيغمبر تو اى جابر. خداوند آن را آفريد و سپس هر خوبى و خيرى را از آن آفريد.
(3) 426) پيغمبر خدا صلّى اللَّه عليه و آله فرمود: نخستين چيزى كه خداوند آفريد نور من بود، كه آن را از نور مقدس خودش ايجاد كرد، و از جلال عظمت خودش مشتق نمود.
(4) 427) امام باقر و امام صادق عليهما السّلام فرمودند: خداوند، محمّد صلّى اللَّه عليه و آله را از گوهرى كه در زير عرش بود آفريد.
(5) 428) رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله فرمود: خداوند من و اهل بيت مرا از سرشتى آفريد كه احدى را از آن نيافريده بود، و ما نخستين پديده از آفريدههاى او هستيم.
(6) 429) امام صادق عليه السّلام در خطبهاى كه در باره احوال و صفات رسول اكرم صلّى اللَّه عليه و آله و ائمّه اطهار عليهم السّلام بيان كرده، فرمود: بزرگى گناه و اعمال زشت مردم مانع پروردگار ما- به خاطر بردبارى و آرامش و مهربانى وى- نشد از اينكه محبوبترين و گرامىترين پيامبرانش «محمّد بن عبد اللَّه صلّى اللَّه عليه و آله» را براى آنان انتخاب كند، پيامبرى كه مولدش در حومه عزت بود و ريشه در دودمان كرم داشت، حسبش نقصى نداشت،
آداب، سنن و روش رفتارى پيامبر گرامى اسلام ،ص:202
نسبش آلوده نبود و وصف و صفاتش نزد دانشمندان مجهول نبود. پيامبران گذشته در كتابهاى آسمانى خود آمدن او را بشارت داده، دانشمندان به اوصاف و صفات نيكويش زبان گشوده و حكيمان به اوصاف برجسته او نظر دوخته بودند. او وجود پاكى بود كه نظير نداشت، تنها فرد هاشمى بود كه برابر نداشت و تنها مرد مكّى بود كه كس به شوكت و مفاخر او نمىرسيد. منش او حيا و نجابت، و سرشت او سخا و مروت بود. به هيبت و بزرگى و اخلاق نبوت آراسته بود و به اوصاف و خردمنديهاى رسالت سرشته؛ تا اسباب و مقدّرات الهى زمينه مساعدى براى او فراهم آورد و حكم استوار حق به امر الهى در باره او به نهايت رسيد، در اين وقت قضاى حتمى خداوند حضرتش را به منتهى درجه رسانيد. هر امتى بشارت وجودش را به امت بعد از خود مىداد، و آن نور مقدس از صلب پدرى به پدرى ديگر منتقل مىشد. در اين انتقال، عنصر شريفش را روابط نامشروع آلوده نكرد، و در ولادت شريفش از زمان آدم عليه السّلام تا پدرش عبد اللَّه عليه السّلام نكاح ناروا راه نيافت. او در بهترين دودمانها و در گرامىترين تيرهها و شرافتمندترين خاندانها و عزيزترين فاميل و محفوظترين رحمها به دنيا آمد و در امينترين دامنها پرورش يافت. خداوند متعال او را برگزيد و پسنديد و براى خود انتخاب كرد و كليدهاى دانش را به او داد و منابع سرشار حكمت را به او بخشيد ...
(1) 430) على عليه السلام ضمن حديثى فرمود: محمّد صلّى اللَّه عليه و آله از شكم مادرش به زمين آمد، دست چپ را بر زمين نهاد و دست راست را به سوى آسمان بلند كرد و لبها را به وحدانيت خدا حركت مىداد ...
(2) 431) آمنه مادر رسول اكرم صلّى اللَّه عليه و آله فرمود: چون فرزندم بر زمين قرار گرفت به سمت كعبه به سجده افتاد و در حالى كه دستها را به سوى آسمان بلند كرده، به پروردگارش زارى نمود ...
(3) 432) آمنه مادر رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله فرمود: به فرزندم «محمّد» باردار بودم ولى
آداب، سنن و روش رفتارى پيامبر گرامى اسلام ،ص:203
احساس باردارى نكردم و مانند زنان ديگر از سنگينى حمل رنج نمىبردم.
(1) 433) رشد و نمو يك روزه رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله به اندازه رشد و نمو يك هفته اطفال ديگر، و رشد يك هفته او به قدر رشد و نمو يك ماهه آنان بود.
(2) 434) در كتاب مناقب گويد: در حال كودكى آن حضرت، ماه گهواره او را مىجنبانيد.
(3) 435) در بحار روايت كرده: مردم از گهواره آن حضرت صداى تسبيح و حمد و ثنا بر خداى متعال مىشنيدند.
(4) 436) در مجمع البيان روايت كرده: رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله ختنه شده از مادر متولد گرديد.
(5) 437) حليمه سعديه (دايه آن حضرت) گويد: هرگز رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله را در گرمى آفتاب بيرون نبردم مگر آنكه ابرى بر آن حضرت سايه مىافكند، و همچنين آن حضرت را ابر از هواى بارانى نگهدارى مىكرد.
(6) 438) على عليه السّلام در حديثى فرمود: از روزى كه رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله متولد شد تا روزى كه از دنيا رفت، در حضر و سفر، پيوسته ابرى بر آن حضرت سايه مىافكند ...
در طفوليت، حكمت و دانش به وى داده شد، و با آنكه ميان بتپرستان و هوا داران شيطان زندگى مىكرد هرگز به بتى متمايل نشد، و در اعياد بتپرستان شاد نبود، و هرگز دروغى از آن حضرت شنيده نشد ...
(7) 439) ابو طالب (عموى پيغمبر) گويد: هرگز از رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله دروغى نشنيدم، و خلقى از اخلاق جاهليت در او نديدم، خنده بىجايى از او مشاهده نكردم. با كودكان بازى نمىكرد و به آنان علاقه نشان نمىداد، و تنهايى و تواضع بهترين چيزها نزد او بود.
(8) 440) حليمه سعديه گويد: هر وقت رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله مىخوابيد چشمهايش چنان مىنمود كه باز و لبهايش در حال خنده است، و گرما و سرما آسيبى به او
آداب، سنن و روش رفتارى پيامبر گرامى اسلام ،ص:204
نمىرسانيد.
(1) 441) على عليه السّلام فرمود: از هنگامى كه رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله از شير گرفته شد، خداوند بزرگترين فرشته از فرشتگان خويش را همراه آن حضرت قرار داد كه شب و روز راه مكارم و بهترين اخلاق جهانيان را به آن حضرت نشان مىداد. من هميشه مانند كودكى كه دنبال مادر به راه افتد از آن حضرت پيروى كرده و سايه به سايه او مىرفتم. هر روز از اخلاق خود چيزى برايم آشكار مىساخت و مرا امر مىكرد تا از او پيروى كنم. در هر سال اوقاتى را در كوه «حراء» مجاور مىشد و غير از من كسى او را نمىديد ... هنگامى كه وحى بر آن حضرت نازل شد ناله شيطان را شنيدم، عرض كردم: يا رسول اللَّه، اين ناله چيست؟ فرمود: اين شيطان است كه از پرستش شدن نااميد گرديد. [اى على] آنچه من مىشنوم تو مىشنوى، و آنچه من مىبينم تو مىبينى جز آنكه پيامبر نيستى ...
(2) 442) امام باقر عليه السّلام در تفسير اين آيه شريفه «خداوند داناى غيب است و كسى را از غيب خود آگاه نمىسازد مگر آن كس را كه بپسندد و او پيامبر است، كه از پيش رو و پشت سرش نگاهبانانى روانه مىسازد.» «1» فرمود: خداى متعال بر انبياء خود فرشتگانى مىگمارد تا كارهاى آنان را (از خطا) محافظت كنند و آنان را در تبليغ رسالت يارى دهند. و از روزى كه رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله از شير گرفته شد خداوند فرشته بزرگى را بر آن حضرت موكل ساخت كه او را به خيرات راهنمايى مىكرد و به اخلاق نيك وامىداشت و از شر و اخلاق بد نگاهدارى مىنمود.
(3) 443) امام صادق عليه السّلام فرمود: زليخا از حضرت يوسف عليه السّلام اجازه ملاقات خواست ... يوسف به زليخا فرمود: چه باعث شد كه به آن كار ناروا اقدام كنى؟ گفت:
زيبايى روى تو. يوسف عليه السّلام فرمود: اگر پيغمبر آخر الزمان «محمد صلّى اللَّه عليه و آله» را ببينى چه مىكنى؟ او از من زيباتر، اخلاقش بهتر و سخاوتش بيشتر خواهد بود.
______________________________
(1) سوره جن/ 26 و 27.
آداب، سنن و روش رفتارى پيامبر گرامى اسلام ،ص:205
(1) 444) رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله فرمود: يوسف عليه السّلام زيباتر از من بود، ولى من با نمكتر از اويم.
(2) 445) رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله از جهت چاقى معتدل بود، ولى در اواخر عمرش اندكى چاق شده بود. گوشت بدنش چنان محكم و جمع بود كه گويى پيرى در وى اثر نكرده است.
(3) 446) على عليه السّلام در جواب پرسشهاى رئيس و بزرگ يهود فرمود: مهر نبوت ميان دو كتف رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله قرار داشت و بر آن دو سطر نوشته بود: سطر اول
«لا اله الّا اللَّه»
و سطر دوم
«محمّد رسول اللَّه»
. (4) 447) ميان دو كتف آن حضرت مهر نبوت قرار داشت كه نور آن بر نور آفتاب غلبه داشت و بر آن نوشته بود: «خدايى جز خداى يگانه نيست كه شريكى ندارد. هر جا خواستى برو كه تو منصور و يارىشدهاى» «1».
(5) 448) در محجة البيضاء گويد: رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله چهارشانه بود و مهر نبوت ميان دو كتف آن حضرت نزديك شانه راست او قرار داشت، در آن مهر خالى سياه متمايل به زردى كه اطراف آن را موهاى متراكمى مانند يال اسب گرفته بود به چشم مىخورد.
* امام باقر عليه السّلام فرمود: آن حضرت خالى به رنگ ديباى سياه بر گونه داشت.
(6) 449) جابر بن سمره گويد: مهر نبوتى كه ميان دو كتف رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله قرار داشت برآمدگى سرخ رنگى به اندازه تخم كبوتر بود.
(7) 450) على عليه السّلام فرمود: كسى را مانند رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله نديدم كه دو كتفش از هم فاصله زياد داشته باشد (و اين علامت شجاعت است).
(8) 451) گردن رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله از همه زيباتر بود، نه خيلى بلند بود و نه كوتاه.
______________________________
(1) مراد از كتابت در اين حديث و حديث قبل، كتابت ظاهرى نيست چنان كه از احاديث بعد معلوم مىشود.
آداب، سنن و روش رفتارى پيامبر گرامى اسلام ،ص:206
(1) 452) على عليه السّلام فرمود: صورت رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله گرد بود.
(2) 453) على عليه السّلام فرمود: بر لب زيرين رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله خالى نقش بسته بود.
(3) 454) على عليه السّلام فرمود: حدقه چشم رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله سياه بود.
(4) 455) از جابر بن سمره پرسيدند: آيا در سر مبارك رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله موى سفيدى ديده مىشد؟ گفت: در سر آن حضرت جز چند تار موى سفيدى كه در فرق مبارك او بود و با روغن زدن پنهان مىگشت موى سفيد ديگرى وجود نداشت.
(5) 456) بر شكم رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله شكنهايى- چينخوردگىهايى- وجود داشت، يكى زير لباس پنهان مىگشت و دوتاى ديگر نمايان بود.
(6) 457) على عليه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله جلالت و هيبتى خاص داشت.
(7) 458) رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله در چشم هر بيننده با وقار و بزرگ مىنمود.
(8) 459) على عليه السّلام در پاسخ سؤالهاى يهودى فرمود: چون رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله در مجلسى مىنشست از اطراف آن حضرت نورى مىدرخشيد كه همه آن را مىديدند.
(9) 460) امام صادق عليه السّلام فرمود: از رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله در شبهاى تاريك نورى ديده مىشد گويى پاره ماه است.
(10) 461) يكى از خواص رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله اين بود كه چون مىخواست به ديدار قومى برود جلوتر نورى به خانه آنان سبقت مىگرفت.
(11) 462) پسر عمر خطّاب گويد: كسى را نديدم كه سخىتر و شجاعتر و سلحشورتر از رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله باشد.
(12) 463) امام باقر عليه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله سه خصلت داشت كه ديگران نداشتند: آن حضرت سايه نداشت. از راهى عبور نمىكرد مگر اينكه پس از سه روز كسانى كه از آنجا مىگذشتند از عطر عرق آن جناب متوجه مىشدند كه ايشان از آن محل گذشته است. آن حضرت بر هيچ سنگ و درختى نمىگذشت جز آنكه به آن حضرت سجده مىكرد.
آداب، سنن و روش رفتارى پيامبر گرامى اسلام ،ص:207
(1) 464) در شب تاريك پيش از آنكه مردم آن حضرت را ببينند از بوى عطر آن جناب را مىشناختند و مىگفتند: اين رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله است.
(2) 465) از اسحاق بن راهويه نقل شده كه اين بوى خوش، بوى عرق رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله بود بدون آنكه عطرى استعمال كند.
(3) 466) رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله در ظرف آب، آب دهان مىافكند و مردم از آن بويى خوشتر از مشك مىشنيدند.
(4) 467) رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله فرمود: هر كس بخواهد عطر مرا استشمام كند گل سرخ (گل محمدى) را ببويد.
(5) 468) سليم (سلمه فرزند امّ سلمه) گويد: روزى رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله بر ما وارد شد و نزد ما به خواب نيم روزى فرو رفت. مادرم شيشهاى آورد و شروع كرد عرق رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله را در آن جمع كردن. آن حضرت از خواب بيدار شد و فرمود: اى امّ سلمه، چه مىكنى؟ عرضه داشت: اين عرق شماست كه در عطريات خود داخل مىكنيم و اين از بهترين اقسام عطرهاى ماست. آن حضرت فرمود: درست گفتى.
(6) 469) چون رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله با كسى راه مىرفت هر چند كه آن كس بلند قد بود، آن حضرت يك سر و گردن از وى بلندتر به نظر مىرسيد.
(7) 470) لباس كوتاه و يا بلند به اندام رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله اندازه بود، چون مىپوشيد اگر كوتاه بود بلند، و اگر بلند بود كوتاهتر مىشد، گويا براى آن حضرت بريده شده است.
(8) 471) هنگامى كه رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله بر زمين نرم قدم مىگذاشت اثر پايش در آن ظاهر نمىشد، و چون بر زمين سفت راه مىرفت جاى پايش معلوم مىگشت.
(9) 472) رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله ديدگانش به خواب مىرفت ولى قلبش نمىخوابيد.
(10) 473) پرنده بالاى سر رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله پرواز نمىكرد.
(11) 474) مگس بر آن جناب نمىنشست و حشرات زهردار و بىزهر به
آداب، سنن و روش رفتارى پيامبر گرامى اسلام ،ص:208
آن حضرت نزديك نمىشدند.
(1) 475) رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله از پشت سر نگاه مىكرد چنان كه از پيش رو نگاه مىكرد، و از پشت سر مىديد چنان كه از پيش رو مىديد.
(2) 476) رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله در خواب مىشنيد چنان كه در بيدارى مىشنيد.
(3) 477) رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله از روزى كه خدا او را آفريد بوى بد از وى به مشام نرسيد.
(4) 478) رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله هرگز محتلم نشد.
(5) 479) هر حيوانى كه رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله بر آن سوار شد هرگز پير نگشت و بر آن حال باقى ماند.
(6) 480) مردم به وجود مبارك رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله استشفاء مىكردند.
(7) 481) هيچ كس تاب مقاومت با رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله را نداشت.
(8) 482) سليمان بن خالد گويد: به امام صادق عليه السّلام عرضه داشتم: مردم مىگويند:
اگر على عليه السّلام حقّى در خلافت داشت چرا قيام نكرد تا حق خويش را بگيرد؟
آن حضرت فرمود: خداى متعال اين موضوع (به تنهايى قيام كردن بدون اينكه ياورى داشته باشد) را فقط بر يك نفر واجب كرده بود آن هم رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله بود چنان كه خداى متعال فرمود: «پس در راه خدا كارزار كن و اين تكليف خود توست، و مؤمنين را به جنگ ترغيب كن «1»». اين تكليف تنها براى رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله بود، ولى در باره ديگران فرمود: «در جنگ عقبنشينى جايز نيست مگر براى كسى كه بخواهد براى ادامه جنگ جاى خود را در ميدان عوض كند و يا به جمعيتى ملحق شود و از آنان يارى بجويد «2»».
سپس امام صادق عليه السّلام فرمود: در آن روز (روز غصب خلافت) جمعيتى نبود كه على عليه السّلام را در امر خلافت يارى كند [و الّا قيام مىكرد].
______________________________
(1) نساء/ 84.
(2) انفال/ 16.
آداب، سنن و روش رفتارى پيامبر گرامى اسلام ،ص:209
(1) 483) در روى زمين كسى داناتر از رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله نبود.
(2) 484) رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله هنگام نزول وحى گرفته مىشد و رنگ چهرهاش تغيير مىكرد و سر به زير مىانداخت.
(3) 485) از امام صادق عليه السّلام سؤال شد: آن حالت غشوه و بىخودى كه به رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله دست مىداد آيا هنگامى بود كه جبرئيل بر آن حضرت نازل مىگرديد؟ فرمود: نه، جبرئيل هنگامى كه نزد رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله مىآمد بدون اجازه داخل نمىشد و چون خدمت آن حضرت مىرسيد مانند بندهاى در حضور رسول خدا مىنشست. بلكه آن حالت موقعى بود كه خداى- عزّ و جلّ- بدون واسطه با آن جناب سخن مىگفت.
(4) 486) به امام صادق عليه السّلام عرض شد: آيا براى رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله دو حال بود كه گاه مىفرمود: جبرئيل گفت، و اين جبرئيل است كه چنين امر مىكند؛ و گاه بيهوش مىگرديد؟ امام صادق عليه السّلام فرمود: هنگامى كه وحى الهى بدون واسطه جبرئيل صورت مىگرفت، به جهت سنگينى وحى مستقيم از خداوند حالت غشوه بر آن حضرت عارض مىشد. اما هنگامى كه به واسطه جبرئيل بود اين سنگينى به او دست نمىداد، لذا مىفرمود: جبرئيل گفت، و اين جبرئيل است [كه چنين دستور آورده است].
(5) 487) هنگامى كه وحى بر رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله نازل مىشد صدايى همانند صداى زنبور عسل از مقابل صورتش شنيده مىشد. و در روزهاى خيلى سرد وقتى وحى بر آن حضرت نازل مىشد و تمام مىگشت، بر پيشانى مباركش دانههاى عرق نمايان مىشد.
(6) 488) جبرئيل شصت هزار مرتبه بر رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله نازل گرديد.
(7) 489) رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله ضمن حديثى فرمود: جبرئيل هر سال همه قرآن را يك بار بر من مىخواند، ليكن امسال (كه سال آخر عمر من است) آن را دو بار بر من
آداب، سنن و روش رفتارى پيامبر گرامى اسلام ،ص:210
خوانده است.
(1) 490) مفضّل بن عمر گويد: از امام صادق عليه السّلام در باره علم امام سؤال كرده، گفتم: با اينكه امام در خانه خود نشسته و پردهها انداخته شده چطور از آنچه در اطراف عالم اتفاق مىافتد خبر دارد؟ حضرت فرمود: اى مفضّل، خداوند- تبارك و تعالى- در وجود رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله پنج روح قرار داده بود: 1)
«روح الحياة»
كه با آن جنب و جوش داشت. 2)
«روح القوة»
كه با آن كار و كوشش مىكرد.
3)
«روح الشهوة»
كه با آن مىخورد و مىآشاميد و با همسران حلال خود آميزش مىكرد. 4)
«روح الايمان»
كه با آن ايمان آورد و در ميان مردم به عدالت رفتار مىنمود. 5)
«روح القدس»
كه به وسيله آن حامل نبوت گشته بود. هنگامى كه رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله وفات كرد
«روح القدس»
به امام عليه السّلام انتقال پيدا كرد، و روح القدس خواب و غفلت و كار بيهوده و باطل ندارد اما اين حالات به چهار روح ديگر دست مىدهد، و امام به وسيله روح القدس آنچه را در عالم است مىبيند.
(2) 491) ابو بصير گويد: از امام صادق عليه السّلام از معناى «روحا من امرنا» كه در اين آيه شريفه: و كذلك اوحينا اليك روحا من امرنا ما كنت تدرى ما الكتاب و لا الايمان «1» آمده پرسيدم، حضرت فرمود: آن «روح» آفريدهاى است از آفريدههاى خداى- عزّ و جلّ- كه از جبرئيل و ميكائيل بزرگتر است و هميشه با رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله همراه بود و آن حضرت را از وقايع آگاه و در كار خويش تقويت مىكرد و اين روح پس از رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله همواره با ائمه عليهم السّلام مىباشد.
(3) 492) امام صادق عليه السّلام فرمود: آن «روح» غير از رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله با هيچ يك از پيامبران گذشته نبوده است.
(4) 493) امام صادق عليه السّلام فرمود: در شب معراج هنگامى كه رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله به
______________________________
(1) شورى/ 52: «و اين گونه روحى از امر خود را به تو وحى كرديم، تو پيش از آن نمىدانستى كه كتاب و ايمان چيست».
آداب، سنن و روش رفتارى پيامبر گرامى اسلام ،ص:211
آسمان برده شد، جبرئيل رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله را به مكانى رسانيد و خود از آن حضرت جدا گرديد، پيامبر صلّى اللَّه عليه و آله فرمود: اى جبرئيل، در چنين حالى مرا تنها مىگذارى؟! جبرئيل گفت: به راه خود ادامه ده، به خدا سوگند به جايى قدم نهادهاى كه بشرى به آنجا قدم ننهاده و پيش از تو هيچ بشرى سيرش به آنجا نرسيده است.
(1) 494) سلمان فارسى رحمه اللَّه گويد: جبرئيل به پيامبر گفت: سوگند به خدايى كه تو را به نبوت مبعوث كرد، اين جا مقامى است كه هيچ پيامبر مرسل و فرشته مقربى به آن قدم ننهاده است.
(2) 495) رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله فرمود: [در شب معراج] سوار «براق» شدم و رسيدم به آن حجابى كه بعد از آن خداى رحمان بود (بين من و خدا تنها يك حجاب فاصله بود «1»).
(3) 496) محمّد بن فضيل گويد: از حضرت موسى بن جعفر عليهما السّلام پرسيدم: آيا هرگز رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله پروردگارش را ديد؟ فرمود: آرى، با قلب خود پروردگارش را ديد؛ مگر سخن خداى متعال را نشنيدهاى كه مىفرمايد: «دل آنچه را ديده دروغ نگفته است» «2». او خدا را هرگز با ديدگان ظاهر نديد ولى با چشم دل ديد.
(4) 497) رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله فرمود: [در معراج] پروردگارم را [به چشم دل] ديدم و ميان من و او فقط جلال وى حائل بود.
(5) 498) رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله فرمود: مرا با خداوند وقتى هست كه هيچ فرشته مقرب و پيامبر مرسل و بندهاى كه خداوند دلش را به ايمان آزموده است قدرت تحمل آن حال را ندارد [چه رسد به ديگران].
(6) 499) رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله در ضمن حديث معراج فرمود: چون به آسمان هفتم رسيدم و تمام فرشتگان آسمانها كه همراه من بودند و جبرئيل و فرشتگان مقرب از
______________________________
(1) بايد توجه داشت كه منظور، قرب معنوى است نه قرب مكانى.
(2) نجم/ 11.
آداب، سنن و روش رفتارى پيامبر گرامى اسلام ،ص:212
ادامه راه بازماندند و رسيدم به حجاب پروردگارم، در ميان هفتاد حجاب داخل شدم كه بين هر حجابى با حجاب ديگر حائلهايى از عزت و قدرت و بها و كرامت و كبريا و عظمت و نور و ظلمت و وقار قرار داشت تا آنكه به حجاب جلال رسيدم و با پروردگار خود مناجات كرده، در حضور وى ايستادم ...
(1) 500) رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله فرمود: هيچ روز و شبى نيست مگر آنكه تحفهاى از جانب خداى متعال در آن به من مىرسد.
(2) 501) امام صادق عليه السّلام مىفرمود: به حضرت عيسى عليه السّلام دو حرف [از علم الهى] داده شده بود و با آن دو حرف كار مىكرد، و به حضرت موسى عليه السّلام چهار حرف، و به حضرت ابراهيم عليه السّلام هشت حرف، و به حضرت نوح عليه السّلام پانزده حرف، و به حضرت آدم عليه السّلام بيست و پنج حرف داده شده بود و خداوند متعال همه آنها را در وجود حضرت محمّد صلّى اللَّه عليه و آله جمع كرده بود. و اسم أعظم خدا هفتاد و سه حرف است كه هفتاد و دو حرف آن را به رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله عطا كرد و يك حرف ديگر از او پنهان داشته شد.
برگرفته از کتاب آداب، سنن و روش رفتارى پيامبر گرامى اسلام ،ص201 الی212
(3) 426) پيغمبر خدا صلّى اللَّه عليه و آله فرمود: نخستين چيزى كه خداوند آفريد نور من بود، كه آن را از نور مقدس خودش ايجاد كرد، و از جلال عظمت خودش مشتق نمود.
(4) 427) امام باقر و امام صادق عليهما السّلام فرمودند: خداوند، محمّد صلّى اللَّه عليه و آله را از گوهرى كه در زير عرش بود آفريد.
(5) 428) رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله فرمود: خداوند من و اهل بيت مرا از سرشتى آفريد كه احدى را از آن نيافريده بود، و ما نخستين پديده از آفريدههاى او هستيم.
(6) 429) امام صادق عليه السّلام در خطبهاى كه در باره احوال و صفات رسول اكرم صلّى اللَّه عليه و آله و ائمّه اطهار عليهم السّلام بيان كرده، فرمود: بزرگى گناه و اعمال زشت مردم مانع پروردگار ما- به خاطر بردبارى و آرامش و مهربانى وى- نشد از اينكه محبوبترين و گرامىترين پيامبرانش «محمّد بن عبد اللَّه صلّى اللَّه عليه و آله» را براى آنان انتخاب كند، پيامبرى كه مولدش در حومه عزت بود و ريشه در دودمان كرم داشت، حسبش نقصى نداشت،
آداب، سنن و روش رفتارى پيامبر گرامى اسلام ،ص:202
نسبش آلوده نبود و وصف و صفاتش نزد دانشمندان مجهول نبود. پيامبران گذشته در كتابهاى آسمانى خود آمدن او را بشارت داده، دانشمندان به اوصاف و صفات نيكويش زبان گشوده و حكيمان به اوصاف برجسته او نظر دوخته بودند. او وجود پاكى بود كه نظير نداشت، تنها فرد هاشمى بود كه برابر نداشت و تنها مرد مكّى بود كه كس به شوكت و مفاخر او نمىرسيد. منش او حيا و نجابت، و سرشت او سخا و مروت بود. به هيبت و بزرگى و اخلاق نبوت آراسته بود و به اوصاف و خردمنديهاى رسالت سرشته؛ تا اسباب و مقدّرات الهى زمينه مساعدى براى او فراهم آورد و حكم استوار حق به امر الهى در باره او به نهايت رسيد، در اين وقت قضاى حتمى خداوند حضرتش را به منتهى درجه رسانيد. هر امتى بشارت وجودش را به امت بعد از خود مىداد، و آن نور مقدس از صلب پدرى به پدرى ديگر منتقل مىشد. در اين انتقال، عنصر شريفش را روابط نامشروع آلوده نكرد، و در ولادت شريفش از زمان آدم عليه السّلام تا پدرش عبد اللَّه عليه السّلام نكاح ناروا راه نيافت. او در بهترين دودمانها و در گرامىترين تيرهها و شرافتمندترين خاندانها و عزيزترين فاميل و محفوظترين رحمها به دنيا آمد و در امينترين دامنها پرورش يافت. خداوند متعال او را برگزيد و پسنديد و براى خود انتخاب كرد و كليدهاى دانش را به او داد و منابع سرشار حكمت را به او بخشيد ...
(1) 430) على عليه السلام ضمن حديثى فرمود: محمّد صلّى اللَّه عليه و آله از شكم مادرش به زمين آمد، دست چپ را بر زمين نهاد و دست راست را به سوى آسمان بلند كرد و لبها را به وحدانيت خدا حركت مىداد ...
(2) 431) آمنه مادر رسول اكرم صلّى اللَّه عليه و آله فرمود: چون فرزندم بر زمين قرار گرفت به سمت كعبه به سجده افتاد و در حالى كه دستها را به سوى آسمان بلند كرده، به پروردگارش زارى نمود ...
(3) 432) آمنه مادر رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله فرمود: به فرزندم «محمّد» باردار بودم ولى
آداب، سنن و روش رفتارى پيامبر گرامى اسلام ،ص:203
احساس باردارى نكردم و مانند زنان ديگر از سنگينى حمل رنج نمىبردم.
(1) 433) رشد و نمو يك روزه رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله به اندازه رشد و نمو يك هفته اطفال ديگر، و رشد يك هفته او به قدر رشد و نمو يك ماهه آنان بود.
(2) 434) در كتاب مناقب گويد: در حال كودكى آن حضرت، ماه گهواره او را مىجنبانيد.
(3) 435) در بحار روايت كرده: مردم از گهواره آن حضرت صداى تسبيح و حمد و ثنا بر خداى متعال مىشنيدند.
(4) 436) در مجمع البيان روايت كرده: رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله ختنه شده از مادر متولد گرديد.
(5) 437) حليمه سعديه (دايه آن حضرت) گويد: هرگز رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله را در گرمى آفتاب بيرون نبردم مگر آنكه ابرى بر آن حضرت سايه مىافكند، و همچنين آن حضرت را ابر از هواى بارانى نگهدارى مىكرد.
(6) 438) على عليه السّلام در حديثى فرمود: از روزى كه رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله متولد شد تا روزى كه از دنيا رفت، در حضر و سفر، پيوسته ابرى بر آن حضرت سايه مىافكند ...
در طفوليت، حكمت و دانش به وى داده شد، و با آنكه ميان بتپرستان و هوا داران شيطان زندگى مىكرد هرگز به بتى متمايل نشد، و در اعياد بتپرستان شاد نبود، و هرگز دروغى از آن حضرت شنيده نشد ...
(7) 439) ابو طالب (عموى پيغمبر) گويد: هرگز از رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله دروغى نشنيدم، و خلقى از اخلاق جاهليت در او نديدم، خنده بىجايى از او مشاهده نكردم. با كودكان بازى نمىكرد و به آنان علاقه نشان نمىداد، و تنهايى و تواضع بهترين چيزها نزد او بود.
(8) 440) حليمه سعديه گويد: هر وقت رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله مىخوابيد چشمهايش چنان مىنمود كه باز و لبهايش در حال خنده است، و گرما و سرما آسيبى به او
آداب، سنن و روش رفتارى پيامبر گرامى اسلام ،ص:204
نمىرسانيد.
(1) 441) على عليه السّلام فرمود: از هنگامى كه رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله از شير گرفته شد، خداوند بزرگترين فرشته از فرشتگان خويش را همراه آن حضرت قرار داد كه شب و روز راه مكارم و بهترين اخلاق جهانيان را به آن حضرت نشان مىداد. من هميشه مانند كودكى كه دنبال مادر به راه افتد از آن حضرت پيروى كرده و سايه به سايه او مىرفتم. هر روز از اخلاق خود چيزى برايم آشكار مىساخت و مرا امر مىكرد تا از او پيروى كنم. در هر سال اوقاتى را در كوه «حراء» مجاور مىشد و غير از من كسى او را نمىديد ... هنگامى كه وحى بر آن حضرت نازل شد ناله شيطان را شنيدم، عرض كردم: يا رسول اللَّه، اين ناله چيست؟ فرمود: اين شيطان است كه از پرستش شدن نااميد گرديد. [اى على] آنچه من مىشنوم تو مىشنوى، و آنچه من مىبينم تو مىبينى جز آنكه پيامبر نيستى ...
(2) 442) امام باقر عليه السّلام در تفسير اين آيه شريفه «خداوند داناى غيب است و كسى را از غيب خود آگاه نمىسازد مگر آن كس را كه بپسندد و او پيامبر است، كه از پيش رو و پشت سرش نگاهبانانى روانه مىسازد.» «1» فرمود: خداى متعال بر انبياء خود فرشتگانى مىگمارد تا كارهاى آنان را (از خطا) محافظت كنند و آنان را در تبليغ رسالت يارى دهند. و از روزى كه رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله از شير گرفته شد خداوند فرشته بزرگى را بر آن حضرت موكل ساخت كه او را به خيرات راهنمايى مىكرد و به اخلاق نيك وامىداشت و از شر و اخلاق بد نگاهدارى مىنمود.
(3) 443) امام صادق عليه السّلام فرمود: زليخا از حضرت يوسف عليه السّلام اجازه ملاقات خواست ... يوسف به زليخا فرمود: چه باعث شد كه به آن كار ناروا اقدام كنى؟ گفت:
زيبايى روى تو. يوسف عليه السّلام فرمود: اگر پيغمبر آخر الزمان «محمد صلّى اللَّه عليه و آله» را ببينى چه مىكنى؟ او از من زيباتر، اخلاقش بهتر و سخاوتش بيشتر خواهد بود.
______________________________
(1) سوره جن/ 26 و 27.
آداب، سنن و روش رفتارى پيامبر گرامى اسلام ،ص:205
(1) 444) رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله فرمود: يوسف عليه السّلام زيباتر از من بود، ولى من با نمكتر از اويم.
(2) 445) رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله از جهت چاقى معتدل بود، ولى در اواخر عمرش اندكى چاق شده بود. گوشت بدنش چنان محكم و جمع بود كه گويى پيرى در وى اثر نكرده است.
(3) 446) على عليه السّلام در جواب پرسشهاى رئيس و بزرگ يهود فرمود: مهر نبوت ميان دو كتف رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله قرار داشت و بر آن دو سطر نوشته بود: سطر اول
«لا اله الّا اللَّه»
و سطر دوم
«محمّد رسول اللَّه»
. (4) 447) ميان دو كتف آن حضرت مهر نبوت قرار داشت كه نور آن بر نور آفتاب غلبه داشت و بر آن نوشته بود: «خدايى جز خداى يگانه نيست كه شريكى ندارد. هر جا خواستى برو كه تو منصور و يارىشدهاى» «1».
(5) 448) در محجة البيضاء گويد: رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله چهارشانه بود و مهر نبوت ميان دو كتف آن حضرت نزديك شانه راست او قرار داشت، در آن مهر خالى سياه متمايل به زردى كه اطراف آن را موهاى متراكمى مانند يال اسب گرفته بود به چشم مىخورد.
* امام باقر عليه السّلام فرمود: آن حضرت خالى به رنگ ديباى سياه بر گونه داشت.
(6) 449) جابر بن سمره گويد: مهر نبوتى كه ميان دو كتف رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله قرار داشت برآمدگى سرخ رنگى به اندازه تخم كبوتر بود.
(7) 450) على عليه السّلام فرمود: كسى را مانند رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله نديدم كه دو كتفش از هم فاصله زياد داشته باشد (و اين علامت شجاعت است).
(8) 451) گردن رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله از همه زيباتر بود، نه خيلى بلند بود و نه كوتاه.
______________________________
(1) مراد از كتابت در اين حديث و حديث قبل، كتابت ظاهرى نيست چنان كه از احاديث بعد معلوم مىشود.
آداب، سنن و روش رفتارى پيامبر گرامى اسلام ،ص:206
(1) 452) على عليه السّلام فرمود: صورت رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله گرد بود.
(2) 453) على عليه السّلام فرمود: بر لب زيرين رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله خالى نقش بسته بود.
(3) 454) على عليه السّلام فرمود: حدقه چشم رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله سياه بود.
(4) 455) از جابر بن سمره پرسيدند: آيا در سر مبارك رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله موى سفيدى ديده مىشد؟ گفت: در سر آن حضرت جز چند تار موى سفيدى كه در فرق مبارك او بود و با روغن زدن پنهان مىگشت موى سفيد ديگرى وجود نداشت.
(5) 456) بر شكم رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله شكنهايى- چينخوردگىهايى- وجود داشت، يكى زير لباس پنهان مىگشت و دوتاى ديگر نمايان بود.
(6) 457) على عليه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله جلالت و هيبتى خاص داشت.
(7) 458) رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله در چشم هر بيننده با وقار و بزرگ مىنمود.
(8) 459) على عليه السّلام در پاسخ سؤالهاى يهودى فرمود: چون رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله در مجلسى مىنشست از اطراف آن حضرت نورى مىدرخشيد كه همه آن را مىديدند.
(9) 460) امام صادق عليه السّلام فرمود: از رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله در شبهاى تاريك نورى ديده مىشد گويى پاره ماه است.
(10) 461) يكى از خواص رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله اين بود كه چون مىخواست به ديدار قومى برود جلوتر نورى به خانه آنان سبقت مىگرفت.
(11) 462) پسر عمر خطّاب گويد: كسى را نديدم كه سخىتر و شجاعتر و سلحشورتر از رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله باشد.
(12) 463) امام باقر عليه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله سه خصلت داشت كه ديگران نداشتند: آن حضرت سايه نداشت. از راهى عبور نمىكرد مگر اينكه پس از سه روز كسانى كه از آنجا مىگذشتند از عطر عرق آن جناب متوجه مىشدند كه ايشان از آن محل گذشته است. آن حضرت بر هيچ سنگ و درختى نمىگذشت جز آنكه به آن حضرت سجده مىكرد.
آداب، سنن و روش رفتارى پيامبر گرامى اسلام ،ص:207
(1) 464) در شب تاريك پيش از آنكه مردم آن حضرت را ببينند از بوى عطر آن جناب را مىشناختند و مىگفتند: اين رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله است.
(2) 465) از اسحاق بن راهويه نقل شده كه اين بوى خوش، بوى عرق رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله بود بدون آنكه عطرى استعمال كند.
(3) 466) رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله در ظرف آب، آب دهان مىافكند و مردم از آن بويى خوشتر از مشك مىشنيدند.
(4) 467) رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله فرمود: هر كس بخواهد عطر مرا استشمام كند گل سرخ (گل محمدى) را ببويد.
(5) 468) سليم (سلمه فرزند امّ سلمه) گويد: روزى رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله بر ما وارد شد و نزد ما به خواب نيم روزى فرو رفت. مادرم شيشهاى آورد و شروع كرد عرق رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله را در آن جمع كردن. آن حضرت از خواب بيدار شد و فرمود: اى امّ سلمه، چه مىكنى؟ عرضه داشت: اين عرق شماست كه در عطريات خود داخل مىكنيم و اين از بهترين اقسام عطرهاى ماست. آن حضرت فرمود: درست گفتى.
(6) 469) چون رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله با كسى راه مىرفت هر چند كه آن كس بلند قد بود، آن حضرت يك سر و گردن از وى بلندتر به نظر مىرسيد.
(7) 470) لباس كوتاه و يا بلند به اندام رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله اندازه بود، چون مىپوشيد اگر كوتاه بود بلند، و اگر بلند بود كوتاهتر مىشد، گويا براى آن حضرت بريده شده است.
(8) 471) هنگامى كه رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله بر زمين نرم قدم مىگذاشت اثر پايش در آن ظاهر نمىشد، و چون بر زمين سفت راه مىرفت جاى پايش معلوم مىگشت.
(9) 472) رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله ديدگانش به خواب مىرفت ولى قلبش نمىخوابيد.
(10) 473) پرنده بالاى سر رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله پرواز نمىكرد.
(11) 474) مگس بر آن جناب نمىنشست و حشرات زهردار و بىزهر به
آداب، سنن و روش رفتارى پيامبر گرامى اسلام ،ص:208
آن حضرت نزديك نمىشدند.
(1) 475) رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله از پشت سر نگاه مىكرد چنان كه از پيش رو نگاه مىكرد، و از پشت سر مىديد چنان كه از پيش رو مىديد.
(2) 476) رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله در خواب مىشنيد چنان كه در بيدارى مىشنيد.
(3) 477) رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله از روزى كه خدا او را آفريد بوى بد از وى به مشام نرسيد.
(4) 478) رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله هرگز محتلم نشد.
(5) 479) هر حيوانى كه رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله بر آن سوار شد هرگز پير نگشت و بر آن حال باقى ماند.
(6) 480) مردم به وجود مبارك رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله استشفاء مىكردند.
(7) 481) هيچ كس تاب مقاومت با رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله را نداشت.
(8) 482) سليمان بن خالد گويد: به امام صادق عليه السّلام عرضه داشتم: مردم مىگويند:
اگر على عليه السّلام حقّى در خلافت داشت چرا قيام نكرد تا حق خويش را بگيرد؟
آن حضرت فرمود: خداى متعال اين موضوع (به تنهايى قيام كردن بدون اينكه ياورى داشته باشد) را فقط بر يك نفر واجب كرده بود آن هم رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله بود چنان كه خداى متعال فرمود: «پس در راه خدا كارزار كن و اين تكليف خود توست، و مؤمنين را به جنگ ترغيب كن «1»». اين تكليف تنها براى رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله بود، ولى در باره ديگران فرمود: «در جنگ عقبنشينى جايز نيست مگر براى كسى كه بخواهد براى ادامه جنگ جاى خود را در ميدان عوض كند و يا به جمعيتى ملحق شود و از آنان يارى بجويد «2»».
سپس امام صادق عليه السّلام فرمود: در آن روز (روز غصب خلافت) جمعيتى نبود كه على عليه السّلام را در امر خلافت يارى كند [و الّا قيام مىكرد].
______________________________
(1) نساء/ 84.
(2) انفال/ 16.
آداب، سنن و روش رفتارى پيامبر گرامى اسلام ،ص:209
(1) 483) در روى زمين كسى داناتر از رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله نبود.
(2) 484) رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله هنگام نزول وحى گرفته مىشد و رنگ چهرهاش تغيير مىكرد و سر به زير مىانداخت.
(3) 485) از امام صادق عليه السّلام سؤال شد: آن حالت غشوه و بىخودى كه به رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله دست مىداد آيا هنگامى بود كه جبرئيل بر آن حضرت نازل مىگرديد؟ فرمود: نه، جبرئيل هنگامى كه نزد رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله مىآمد بدون اجازه داخل نمىشد و چون خدمت آن حضرت مىرسيد مانند بندهاى در حضور رسول خدا مىنشست. بلكه آن حالت موقعى بود كه خداى- عزّ و جلّ- بدون واسطه با آن جناب سخن مىگفت.
(4) 486) به امام صادق عليه السّلام عرض شد: آيا براى رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله دو حال بود كه گاه مىفرمود: جبرئيل گفت، و اين جبرئيل است كه چنين امر مىكند؛ و گاه بيهوش مىگرديد؟ امام صادق عليه السّلام فرمود: هنگامى كه وحى الهى بدون واسطه جبرئيل صورت مىگرفت، به جهت سنگينى وحى مستقيم از خداوند حالت غشوه بر آن حضرت عارض مىشد. اما هنگامى كه به واسطه جبرئيل بود اين سنگينى به او دست نمىداد، لذا مىفرمود: جبرئيل گفت، و اين جبرئيل است [كه چنين دستور آورده است].
(5) 487) هنگامى كه وحى بر رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله نازل مىشد صدايى همانند صداى زنبور عسل از مقابل صورتش شنيده مىشد. و در روزهاى خيلى سرد وقتى وحى بر آن حضرت نازل مىشد و تمام مىگشت، بر پيشانى مباركش دانههاى عرق نمايان مىشد.
(6) 488) جبرئيل شصت هزار مرتبه بر رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله نازل گرديد.
(7) 489) رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله ضمن حديثى فرمود: جبرئيل هر سال همه قرآن را يك بار بر من مىخواند، ليكن امسال (كه سال آخر عمر من است) آن را دو بار بر من
آداب، سنن و روش رفتارى پيامبر گرامى اسلام ،ص:210
خوانده است.
(1) 490) مفضّل بن عمر گويد: از امام صادق عليه السّلام در باره علم امام سؤال كرده، گفتم: با اينكه امام در خانه خود نشسته و پردهها انداخته شده چطور از آنچه در اطراف عالم اتفاق مىافتد خبر دارد؟ حضرت فرمود: اى مفضّل، خداوند- تبارك و تعالى- در وجود رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله پنج روح قرار داده بود: 1)
«روح الحياة»
كه با آن جنب و جوش داشت. 2)
«روح القوة»
كه با آن كار و كوشش مىكرد.
3)
«روح الشهوة»
كه با آن مىخورد و مىآشاميد و با همسران حلال خود آميزش مىكرد. 4)
«روح الايمان»
كه با آن ايمان آورد و در ميان مردم به عدالت رفتار مىنمود. 5)
«روح القدس»
كه به وسيله آن حامل نبوت گشته بود. هنگامى كه رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله وفات كرد
«روح القدس»
به امام عليه السّلام انتقال پيدا كرد، و روح القدس خواب و غفلت و كار بيهوده و باطل ندارد اما اين حالات به چهار روح ديگر دست مىدهد، و امام به وسيله روح القدس آنچه را در عالم است مىبيند.
(2) 491) ابو بصير گويد: از امام صادق عليه السّلام از معناى «روحا من امرنا» كه در اين آيه شريفه: و كذلك اوحينا اليك روحا من امرنا ما كنت تدرى ما الكتاب و لا الايمان «1» آمده پرسيدم، حضرت فرمود: آن «روح» آفريدهاى است از آفريدههاى خداى- عزّ و جلّ- كه از جبرئيل و ميكائيل بزرگتر است و هميشه با رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله همراه بود و آن حضرت را از وقايع آگاه و در كار خويش تقويت مىكرد و اين روح پس از رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله همواره با ائمه عليهم السّلام مىباشد.
(3) 492) امام صادق عليه السّلام فرمود: آن «روح» غير از رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله با هيچ يك از پيامبران گذشته نبوده است.
(4) 493) امام صادق عليه السّلام فرمود: در شب معراج هنگامى كه رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله به
______________________________
(1) شورى/ 52: «و اين گونه روحى از امر خود را به تو وحى كرديم، تو پيش از آن نمىدانستى كه كتاب و ايمان چيست».
آداب، سنن و روش رفتارى پيامبر گرامى اسلام ،ص:211
آسمان برده شد، جبرئيل رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله را به مكانى رسانيد و خود از آن حضرت جدا گرديد، پيامبر صلّى اللَّه عليه و آله فرمود: اى جبرئيل، در چنين حالى مرا تنها مىگذارى؟! جبرئيل گفت: به راه خود ادامه ده، به خدا سوگند به جايى قدم نهادهاى كه بشرى به آنجا قدم ننهاده و پيش از تو هيچ بشرى سيرش به آنجا نرسيده است.
(1) 494) سلمان فارسى رحمه اللَّه گويد: جبرئيل به پيامبر گفت: سوگند به خدايى كه تو را به نبوت مبعوث كرد، اين جا مقامى است كه هيچ پيامبر مرسل و فرشته مقربى به آن قدم ننهاده است.
(2) 495) رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله فرمود: [در شب معراج] سوار «براق» شدم و رسيدم به آن حجابى كه بعد از آن خداى رحمان بود (بين من و خدا تنها يك حجاب فاصله بود «1»).
(3) 496) محمّد بن فضيل گويد: از حضرت موسى بن جعفر عليهما السّلام پرسيدم: آيا هرگز رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله پروردگارش را ديد؟ فرمود: آرى، با قلب خود پروردگارش را ديد؛ مگر سخن خداى متعال را نشنيدهاى كه مىفرمايد: «دل آنچه را ديده دروغ نگفته است» «2». او خدا را هرگز با ديدگان ظاهر نديد ولى با چشم دل ديد.
(4) 497) رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله فرمود: [در معراج] پروردگارم را [به چشم دل] ديدم و ميان من و او فقط جلال وى حائل بود.
(5) 498) رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله فرمود: مرا با خداوند وقتى هست كه هيچ فرشته مقرب و پيامبر مرسل و بندهاى كه خداوند دلش را به ايمان آزموده است قدرت تحمل آن حال را ندارد [چه رسد به ديگران].
(6) 499) رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله در ضمن حديث معراج فرمود: چون به آسمان هفتم رسيدم و تمام فرشتگان آسمانها كه همراه من بودند و جبرئيل و فرشتگان مقرب از
______________________________
(1) بايد توجه داشت كه منظور، قرب معنوى است نه قرب مكانى.
(2) نجم/ 11.
آداب، سنن و روش رفتارى پيامبر گرامى اسلام ،ص:212
ادامه راه بازماندند و رسيدم به حجاب پروردگارم، در ميان هفتاد حجاب داخل شدم كه بين هر حجابى با حجاب ديگر حائلهايى از عزت و قدرت و بها و كرامت و كبريا و عظمت و نور و ظلمت و وقار قرار داشت تا آنكه به حجاب جلال رسيدم و با پروردگار خود مناجات كرده، در حضور وى ايستادم ...
(1) 500) رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله فرمود: هيچ روز و شبى نيست مگر آنكه تحفهاى از جانب خداى متعال در آن به من مىرسد.
(2) 501) امام صادق عليه السّلام مىفرمود: به حضرت عيسى عليه السّلام دو حرف [از علم الهى] داده شده بود و با آن دو حرف كار مىكرد، و به حضرت موسى عليه السّلام چهار حرف، و به حضرت ابراهيم عليه السّلام هشت حرف، و به حضرت نوح عليه السّلام پانزده حرف، و به حضرت آدم عليه السّلام بيست و پنج حرف داده شده بود و خداوند متعال همه آنها را در وجود حضرت محمّد صلّى اللَّه عليه و آله جمع كرده بود. و اسم أعظم خدا هفتاد و سه حرف است كه هفتاد و دو حرف آن را به رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله عطا كرد و يك حرف ديگر از او پنهان داشته شد.
برگرفته از کتاب آداب، سنن و روش رفتارى پيامبر گرامى اسلام ،ص201 الی212